Czytelnik Mirek: “Co zrobić, jeśli mam stratę na IKE z polisą”?

Zawsze gdy czytam takie e-maile, zastanawiam się, czy na pewno jestem ich właściwym adresatem 🙂 Szczerze - zastanawiam się, czy w ogóle istnieje dla nich właściwy adresat:

„Założyłem w 2008 r. IKE w znanym towarzystwie ubezpieczeniowym i przez 6 lat wpłacałem pieniądze na przyszłość. Raz więcej, raz mniej, na ile mnie było stać. Mam teraz 56 lat i po kilku latach bezczynności przyjrzałem się, jaki jest stan tego rachunku.

Niestety oszczędności nie przybyło. Strata nie jest bardzo duża, ale nie rozumiem, dlaczego w ogóle jest. Jaki jest sens oszczędzania, jeśli po wielu latach mam mniej niż wpłaciłem? Czy robię coś źle? Czy to dlatego, że przestałem wpłacać?

Zbliża się czas, kiedy będę mógł wypłacić te środki. Coraz częściej myślę o emeryturze i jak się do niej przygotować. Chcę mieć oszczędności, ale nie chcę, żeby ich wartość się cofała. Co mam zrobić z tym IKE?”

Dostaję takich pytań więcej. W tym wpisie spróbuję na nie opowiedzieć w uporządkowany sposób. Ale to zaledwie próba. Może kiedyś spróbuję jeszcze raz.

Źródło problemów

Nie znam ani szczegółów umowy, ani decyzji, które podejmował czytelnik w trakcie jej trwania.

Najpewniej jednak za stratę odpowiadają dwa czynniki:

• koszty utrzymania oszczędności na IKE z polisą ubezpieczeniową
• indywidualne błędy czytelnika przy decyzjach inwestycyjnych

Rola kosztów

IKE w towarzystwie ubezpieczeń na życie to bardzo specyficzne rozwiązanie.

Oszczędności trafiają do tzw. ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Pod tą nazwą zazwyczaj kryją się zwykłe fundusze inwestycyjne, tyle że nabywane za pośrednictwem ubezpieczyciela (więcej).

Jeśli posiadasz takie IKE, płacisz zazwyczaj podwójne opłaty za zarządzanie:

• dla towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI)
• dla towarzystwa ubezpieczeń na życie

Do tego mogą dojść inne opłaty, np. administracyjna czy za ryzyko. Mogą mieć różne nazwy, ale nie zmienia to faktu, że systematycznie i nieubłaganie obniżają wartość rachunku.

Napisałem kiedyś serię artykułów o erozyjnej roli kosztów przy oszczędzaniu - polecam.

Niektóre umowy o indywidualne konto emerytalne w towarzystwach ubezpieczeń mają też element ochronny. To oznacza, że część wpłat (np. 5% czy 10%) to mogą być „bezzwrotne” składki na ubezpieczenie ochronne.

Jakiś czas temu przyjrzałem się wszystkim umowom o IKE z ubezpieczycielami i stworzyłem ich ranking (polecam).

Polecam również ranking IKE we wszystkich możliwych instytucjach finansowych.

Dzięki niemu można lepiej zrozumieć, że IKE występuje w różnych formach, które różnią się m.in. kosztami obsługi, poziomem ryzyka oraz możliwymi do osiągnięcia stopami zwrotu.

Niestety, przynajmniej moim zdaniem, IKE powiązane z ubezpieczeniem inwestycyjnym to najmniej atrakcyjna kategoria. Jest najdroższa w utrzymaniu dla oszczędzającego i najbardziej skomplikowana.

Rola decyzji

Nie da się jednak całej winy za straty i niezadowolenie z wieloletnich wyników zrzucić na instytucję finansową.

IKE z polisą inwestycyjną dają zazwyczaj dostęp do wielu funduszy inwestycyjnych – od kilku do kilkudziesięciu w jednym miejscu. Każdy oszczędzający może samodzielnie podejmować decyzje dotyczące tego:

• kiedy i ile wpłacać na swoje indywidualne konto emerytalne
• jakie fundusze inwestycyjne (np. obligacyjne czy akcyjne) nabywać
• czy, kiedy i jak dokonywać transferów swoich oszczędności między różnymi rodzajami funduszy

Wynik końcowy jest indywidualny.

Błędne decyzje, nawet jeśli są to błędy nieświadome, przyczyniają się do tego, że rachunek z czasem traci na wartości.

Dobrej jakości decyzje przyczyniają się do tego, że rachunek z czasem zyskuje na wartości. W dłuższym okresie, szczególnie kilku czy kilkunastu lat, bardzo trudno przypadkowo podejmować tylko dobrej jakości decyzje. Konsekwentnie dobre decyzje zazwyczaj biorą się z kombinacji wiedzy i doświadczenia.

Nie jestem w stanie ocenić decyzji mojego czytelnika. Nie wiem, czy popełnił w tym czasie jakieś błędy. W e-mailu nawet nie opisał, jak przez te wszystkie lata działał. Nie wiem, czy kierował się jakimiś zasadami.

Warto to za każdym razem sprawdzić:

• na jakiej podstawie podejmuję decyzje
• czy mój proces podejmowania decyzji mi pomaga czy przeszkadza
• co mogę zrobić, żeby go ulepszać
• czy są jakieś błędy, które popełniam systematycznie i warto je wyeliminować
• jakie są moje potrzeby, możliwości i ograniczenia dotyczące oszczędzania

Co można zrobić?

W tej chwili oszczędności czytelnika mają formę jednostek ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych na IKE w zakładzie ubezpieczeń.

W praktyce czytelnik ma z tego punktu trzy opcje:

• przeniesienie IKE do innej instytucji finansowej (np. banku czy TFI)
• zwrot środków
• pozostawienie oszczędności na IKE w zakładzie ubezpieczeń

Przeniesienie IKE

Unikalną cechą IKE i IKZE jest możliwość przeniesienia oszczędności emerytalnych do innej instytucji finansowej, która obsługuje te rachunki. Po 12 miesiącach od podpisania oryginalnej umowy można to zrobić za darmo.

W przeszłości dwa razy przeniosłem swoje IKE. Oba przypadki opisałem w szczegółach:

• z obligacji skarbowych do TFI Legg Mason
• z TFI Legg Mason na IKE Plus w NN TFI (które wciąż posiadam i polecam)

Zachętą do tej operacji jest na pewno to, że wiele instytucji finansowych oferuje tańsze i prostsze rozwiązania niż polisa inwestycyjna.

Na miejscu czytelnika przyjrzałbym się w szczególności ofercie IKE powiązanych z:

• depozytami bankowymi i obligacjami skarbowymi (ranking 2016)
• funduszami inwestycyjnymi (ranking 2016)
• dobrowolnymi funduszami emerytalnymi (ranking 2016)

Zwrot środków na rachunek bankowy

Efektem tej operacji jest zamiana oszczędności z IKE w formie polisy na gotówkę na rachunku bankowym.

Po tylu latach oszczędzania zwrot środków z IKE na 99,99% nie wiąże się z dodatkowymi kosztami.

Po zwrocie całości oszczędności czytelnik wciąż będzie mógł założyć kolejne IKE. Będzie mógł też je wydać na bieżące potrzeby lub ulokować w dowolny sposób, np.:

• na zwykłej lokacie bankowej lub rachunku oszczędnościowym
• w jednostkach funduszy inwestycyjnych
• w jakichś aktywach „twardych”, np. gruntach, garażu itp.

Kontynuacja z ubezpieczycielem

Ta opcja ma sens chyba tylko wtedy, jeśli czytelnik wykona wysiłek, żeby:

• lepiej poznać możliwości swojego IKE z polisą inwestycyjną
• poprawić proces podejmowania decyzji inwestycyjnych, co powinno pozytywnie wpłynąć na wyniki w przyszłości

Lepszy produkt i lepsze decyzje

Tak naprawdę – żeby jakakolwiek z tych trzech opcji przyniosła oczekiwany efekt, czyli trochę lepsze wyniki inwestycyjne w przyszłości, konieczne jest podejmowanie lepszych decyzji.

Co z tego, że zmienimy IKE z polisą na trochę tańsze fundusze inwestycyjne w TFI, jeśli wciąż będziemy popełniać błędy, np. kupując jednostki po tym, jak ich cena mocno wzrośnie, a sprzedając po tym, jak mocno spadnie?

Nic nie pomoże zwrot gotówki z IKE, jeśli znowu przypadkowo, emocjonalnie i bez planu ją gdzieś ulokujemy.

Może się skończyć na tym, że za kilka miesięcy czy lat będziemy w dokładnie tym samym miejscu – niezadowoleni z wyników naszej nowej inwestycji i wyborów, które w związku z nią poczyniliśmy.

Dlatego nie fiksowałbym się tylko na porzuceniu czy zmianie dotychczasowego dostawcy IKE. Zająłbym się również ulepszaniem swoich decyzji, np. lepszym dopasowaniem ich do swoich potrzeb, możliwości i ograniczeń.

Być może rozwiązaniem są proste i gwarantowane formy IKE, np. z depozytami bankowymi lub obligacjami skarbu państwa.

Być może rozwiązaniem są fundusze z gotową strategię (np. cyklu życia czy absolutnej stopy zwrotu) i bez dodatkowych warstw opłat, czyli bezpośrednio w powszechnym towarzystwie emerytalnym (PTE) lub TFI.

Być może rozwiązaniem jest szeroki portfel funduszy inwestycyjnych w jednym TFI – bez nadmiernego ryzyka i kosztów, za to z rozsądnym planem działania.

Być może rozwiązaniem jest coś innego. Nie wiem.

Piękno i przekleństwo dobrowolnego oszczędzania i inwestowania, również przez IKE i IKZE, polega na tym, że tego typu wybory są indywidualne. Nikt nie dokona ich za nas. A za te, których my dokonamy lub nie dokonamy, nawet pod wpływem doradców, ponosimy indywidualnie konsekwencje.

Moje decyzje

Osobiście prowadzę IKE od kwietnia 2012 w formie rejestru funduszy inwestycyjnych, na IKE Plus w NN TFI (wcześniej ING TFI). Pisałem w szczegółach o motywach tej decyzji i najważniejszych parametrach umowy.  Rozliczyłem swoje wyniki do 2016. NN TFI oferuje też rejestr funduszy inwestycyjnych w połączeniu z IKZE.

Od 2012 prowadzę też IKZE w formie rachunku maklerskiego w BM BDM – można założyć je przez internet. Niedawno rozliczyłem swoje wyniki. Co roku odliczam wpłaty od podatku dochodowego (przykład z rozliczenia za 2015).

Raz w roku rozliczam też wyniki IKE i IKZE łącznie (nazywam to portfelem emerytalnym).

Niedawno stworzyłem rankingi wszystkich ofert IKZE oraz IKE dostępnych pod koniec 2016.

Na zakończenie

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, IKE oraz IKZE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.