Kto odziedziczy po mnie oszczędności?

Nie zamierzam umierać w najbliższym czasie, ale zaciekawił mnie temat dziedziczenia oszczędności. Nurtuje mnie pytanie, co by się stało z moimi pieniędzmi, gdybym zginał w wypadku lub innych nieprzewidzianych okolicznościach. Byłoby pewną lekkomyślnością zostawić bieg spraw przypadkowi. To szczególnie ważne, jeśli dysponujemy już pewnym majątkiem. Bezpieczeństwo i niezależność finansową budujemy przecież nie tylko dla siebie, ale rodziny i innych osób od nas zależnych.

W tym artykule przyglądam się, jak wygląda dziedziczenie oszczędności dla lokat i rachunków bankowych, polisolokat i polis inwestycyjnych, jednostek funduszy inwestycyjnych, IKE oraz IKZE.

Dziedziczenie oszczędności

Po pierwsze, kodeks cywilny przewiduje dwie drogi dziedziczenia – testament lub – jeśli takiego nie ma – droga ustawowa. Załóżmy, że nie ma testamentu i włącza się ustawowy tryb domyślny. To oznacza, że:

a) w pierwszej kolejności dziedziczą małżonek oraz dzieci,

b) jeśli brak dzieci – małżonek, rodzice i rodzeństwo,

c) w dalszej kolejności mogą to być również: wnuki, siostrzeńcy, bratankowie, dziadkowie, ciotki, wujowie,

d) jeśli brak rodziny – dziedziczy gmina zamieszkania

Jeśli tego nie uporządkujemy, nasze inwestycje i oszczędności wejdą do tzw. masy spadkowej i będą dzielone przez sąd na ogólnych zasadach. Większość produktów finansowych – lokat, akcji, jednostek funduszy – pozwala jednak na ustalenie pierwszeństwa w dziedziczeniu .

Kto odziedziczy moje lokaty bankowe i środki z rachunków?

Jeśli nie wskazaliśmy inaczej w testamencie, wchodzą do masy spadkowej i są dzielone przez ustawowych spadkobierców. Chyba że złożymy w swoim banku tzw. zapis bankowy. Co to takiego?

To dyspozycja wypłacenia konkretnej kwoty lub części wartości wszystkich środków wskazanym osobom. Taki formularz można (podobno) wypełnić w każdym oddziale w każdym momencie. Ale uwaga! Pieniądze możemy zapisać tylko rodzinie – żadnych kochanek czy kochanków. A na dodatek suma zapisu nie może przekraczać dwudziestokrotności średniego wynagrodzenia, czyli ok. 75tyś zł (20 x 3750zł). Nie da się tej zasady obejść ustawiając zapis bankowy w kilku bankach na maksymalną kwotę – osoba uposażona musi zwrócić nadwyżkę.

Tak czy inaczej, zapis bankowy to prosty sposób na to, żeby docenić wybranego przez nas krewnego bez konieczności spisywania testamentu.

Kto odziedziczy moje polisolokaty i polisy inwestycyjne?

Większość ubezpieczeń (a do tej kategorii należą polisolokaty oraz polisy inwestycyjne) wskazuje kolejność wypłaty świadczeń na wypadek śmierci ubezpieczonego. Może się ona różnić między rozwiązaniami, ale zazwyczaj jest to:

1. małżonek,

2. dzieci

3. rodzice

4. rodzeństwo

5. pozostali spadkobiercy

W produktach ubezpieczeniowych mamy jednak możliwość określenia tzw. osób uposażonej. Czyli kogo?

Osoba uposażona to ktoś, kto będzie uprawniony do otrzymania świadczenia na wypadek śmierci. Może to być kilka osób. Nie obowiązują ograniczenia co do pokrewieństwa – kochankowie i kochanki dozwolone. Nie ma też ograniczeń co do kwoty – możemy w ten sposób przekierować do jednej osoby choćby milion złotych. Jest to niezaprzeczalna zaleta ubezpieczeń inwestycyjnych.

Dziedziczenie jednostek funduszy inwestycyjnych

Jednostki funduszy inwestycyjnych również podlegają dziedziczeniu. Domyślnie wchodzą do masy spadkowej i – jeśli brakuje testamentu – są dziedziczone przez ustawowych spadkobierców.

Jako uczestnik funduszu inwestycyjnego także możemy wpisać w rejestr osobę dziedziczącą i w ten sposób wyjąć tą część majątku ze standardowej procedury dziedziczenia. Dyspozycję taką powinniśmy dołączyć do naszej umowy z towarzystwem funduszy inwestycyjnych. Towarzystwo będzie wtedy zobowiązane sprzedać jednostki po naszej śmierci i wypłacić je osobie uprawnionej.

Dziedziczenie a trzeci filar

IKE, PPE oraz IKZE, czyli trzy rozwiązania wewnątrz trzeciego filaru, są oczywiście dziedziczone. Jeśli nie ma stosownych dyspozycji, pieniądze są dziedziczone na zasadach ogólnych. Ale każde z tych rozwiązań dopuszcza możliwość ustalenia osoby uposażonej, na którą przejdą oszczędności po śmierci właściciela. Podobnie jak przy zapisie bankowym czy osobach uposażonych w ubezpieczeniach inwestycyjnych, możemy takie dyspozycje dowolnie odwoływać czy zmieniać.

W następnym artykule z tej serii napiszę, jak zabezpieczyć prawo dziedziczenia naszych oszczędności przez najbliższe nam osoby.